Cicha rewolucja w spółkach kapitałowych
Niedopuszczalny jest wpis do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym jednego prokurenta z zastrzeżeniem, że może on działać tylko łącznie z członkiem zarządu – stwierdził Sąd Najwyższy w uchwale podjętej przez skład 7 sędziów.
Pierwszy Prezes SN wniósł o rozstrzygnięcie przez skład 7 sędziów rozbieżności w wykładni prawa występującej w orzecznictwie sądów powszechnych w zakresie następującego zagadnienia prawnego: „Czy możliwy jest wpis do Krajowego Rejestru Sądowego, w rubryce »prokurenci«, jednego prokurenta z jednoczesnym zastrzeżeniem, że może on działać tylko łącznie z członkiem zarządu spółki?”.
W uzasadnieniu wskazano, że problem ten był już przedmiotem uchwały podjętej przez skład 3 sędziów SN, który na gruncie przepisów o prokurze zawartych w KH stwierdził dopuszczalność udzielenia prokury jednej osobie z zastrzeżeniem, iż może ona działać tylko łącznie z członkiem zarządu spółki lub prokurentem (zob. uchw. SN z 27.5.2001 r., III CZP 6/01, OSNIC Nr 10/2001, poz. 148). W jej uzasadnieniu wskazano, że należy odróżnić tzw. reprezentację mieszaną spółki od prokury łącznej. Prokura udzielona określonej osobie z zastrzeżeniem, że może ona działać tylko łącznie z członkiem zarządu lub wspólnikiem, nie mieści się w pojęciu prokury łącznej w rozumieniu art. 62 KH. Prokurentem jest bowiem w takim wypadku tylko jedna osoba; można tu mówić co najwyżej o prokurze łącznej niewłaściwej. Nie znaczy to, że tego rodzaju prokura jest niedopuszczalna. Zdaniem SN, należy stosować do niej, na zasadzie analogii, przepisy odnoszące się do prokury łącznej. Zgodnie z przeważającym poglądem doktryny i orzecznictwa, uchwała zachowuje aktualność także na gruncie obecnie obowiązujących przepisów o prokurze, tj. art. 1091–1099 KC
Zgodnie z drugim stanowiskiem, kluczowe znaczenie ma fakt, że konstrukcja prokury łącznej niewłaściwej pozbawiona jest wyraźnych podstaw normatywnych, zarówno na gruncie art. 62 KH, jak i art. 1094 § 1 KC. Przepisy regulujące sposób udzielenia prokury, jej rodzaje oraz zakres są przepisami iuris cogentis. Wyjątki od zasady przewidzianej w art. 1091 § 2 KC powinny być interpretowane ściśle, a nie w sposób rozszerzający. Nie budzi wątpliwości, że w art. 1094 § 1 KC nie został przewidziany wyjątek w postaci ograniczenia prokury przez wymaganie współdziałania jedynego prokurenta z członkiem zarządu spółki. Ustanowienie tego rodzaju prokury trzeba więc uznać za niedopuszczalne.
Niekiedy za trzecie stanowisko w kwestii dopuszczalności ustanowienia prokury łącznej niewłaściwej uważa się pogląd, prezentowany stosunkowo często, zgodnie z którym udzielenie jednej osobie prokury z zastrzeżeniem, iż może ona działać tylko łącznie z członkiem zarządu, jest możliwe, ale nie wywołuje skutku wobec osób trzecich. Z punktu widzenia orzekania o wpisie do KRS jest to w istocie odmiana stanowiska drugiego, skoro prowadzi do odmowy dokonania wpisu tak ukształtowanej prokury.
Sąd Najwyższy uznał, że nie ma możliwości wpisania tylko jednego prokurenta do rejestru przedsiębiorców w KRS, jeśli jednocześnie zastrzega się możliwość jego działania łącznie z członkiem zarządu.
Uchwała SN (7) z 30.1.2015 r., III CZP 34/14; Monitor Prawniczy | 4/2015